Камол Насрулло

Андешаи навиштани мақолае дар бораи вежагиҳои инсонӣ ва шоирии устод Аскар Ҳаким кайҳост, ки дар сари банда ҷавлон мезанад. Аммо роҳи ман то ин мақола, мисли мақолаҳое, ки дар бораи дигарон навиштам, осон набуд. Худам меандешам, ки чаро? Банда борҳо бо нийяти  навиштани мақолае дар хусуси шеъри Аскар Ҳаким китоби ӯро кушодаву шеърҳои ӯро мутолиа кардаам. Аммо ҳеч наметавонистам ба навиштан шурӯъ кунам. Ман пеш аз ҳама вежагиҳои шеъри ӯро дар назар дорам. Пас аз варақгардониҳои зиёде ба чунин хулоса омадам: Аввалан, Аскар Ҳаким на ба забони маъмулие, ки ҳамагон менависанд, шеър мегӯяд, ӯ як забон ва баёни хоси худро дорад, ки ба он бояд хӯ гирифт, ба хондани он бояд одат кард. Аскар забону тарзи нигориши ѓайримаъмулӣ ва хоси худро дорад. Яъне касе ӯро метавонад роҳат бихонад, ки ба ин забон ва тарзи баён хӯ гирифтаву одат мекунад. Ҳарчанд дар дубайтиву рубоӣ баёну забони ӯ асосан маъмулист. Хуб, гумон мекунам, ин мавзӯъи баррасии алоҳидае хоҳад буд.

Бухориев Олим,

дабири масъули маҷаллаи илмии

«Суханшиносӣ»-и Институти забон

ва адабиёти ба номи Рӯдакии АМИТ

Таърихчаи ошноии нигорандаи ин сатрҳо бо шеъри «Висол»-и шоир ва муҳаққиқи шинохта Аскар Ҳаким як рӯйдоди ғайриодие буд, ки дар зеҳни ман таъсири амиқе ба ҷой гузошт. Итифоқан, шоир рӯзе дар ҳошияи суҳбате шояд барои як назарсанҷии шоирона ҷиҳати дарёфти огоҳии бештар аз завқу салиқаи шеършиносии хонанди имрӯз матни шеъреро барои хондан ва роҷеъ ба мазмуну моҳияти он изҳори назар кардан ба мо пешниҳод кард. Содагӣ ва рӯзмаррагии забони калимаҳо дар зеҳни ба зарқу барқи калом одаткардаи мо таҳарруке ба вуҷуд наовард. Шоири дилогоҳ дар нигоҳи гунгу бешарари мо дурахши эҳсос, андеша ё отифаеро нахонд ва бо лабханди танзгунае лаҳзае сукут кард. Ин сукути пурасрор собиқаи деринаи ҳолати малолатбореро ба ёд меовард, ки Хоҷа Ҳофиз дар замони худ аз камбуди «оина»[1] (6, 415) (надоштани мухотаб, хонандаи огоҳе, ки ба дарку фаҳми шеъри ӯ бирасад) «оҳ» мекашид.

Ҳафиз Раҳмон,

устоди ДМТ, адабиётшинос

Устод Аскар Ҳаким шоири номвар ва шеъраш дар ҳар маҳфиле бологузар аст. Шояд сабаби барори шеъри ӯ он бошад, ки шоири олим аст ва олими шоир. Саводи адабӣ ва ё донишмандии суханро бузургони пешин дар соҳаи шоирӣ чизи лозим ва ҳатмӣ эътироф кардаанд. Масалан, Муҳаммад Авфии Бухороӣ дар ин маврид мегӯяд: «Маънии шоир олим бувад, яъне доно, ки маъонии дақиқиро идрок кунад ва маънии дақиқ он ки фикрати ӯ дар зери пардаи замири хаёл бозиҳои латиф намояд...»[1]

Муҳриддин Сабурӣ

 «Оё нависанда (шоир) садои асри худ мебошад ё оҷизона ба гузашта нигоҳ мекунад?» Ин суолест, ки мунаққид ва адабиётшиноси тавоно Зоя Усмонова пешорӯи мо гузошта буд. Посух ба ин суол, албатта, барои дастандаркорони каломи бадеъ дар боздиди таҳаввулу таҷаммули шеъри ҳар давра сангинтар меуфтад. Ба ин маънӣ, ки дар хати пажӯҳиши як мунаққид, муҳаққиқ ва адабиётшинос чӣ осоре ҷо уфтодаву чӣ шоире қарор дорад. Агар шоире тавонову қудратманд аст, метавонад набзи куҳантарин мазомини вожаҳоро аз шеъри мутақаддимин ба  даст бигирад ва онҳоро аз пӯсти худ берун бикашад ва бо ташбеҳоти тоза ба кор барад.

Шаҳрияи Адҳамзод,

шоир

 Чун достони устод Аскар Ҳаким «Санги ман – алмос»-ро мутолиа намудам, эҳсоси хушҳолӣ доштам, ки садои нағмарези шеър гӯшҳоямро навозиш медод ва рӯҳи шеърпарастамро қуввату илҳом. Бемуҳобот ба гӯшам садои мусиқии дилрабои ишқофаринро меовард ва ман ба асолати шеър ва муъҷизаи ӯ бештар бовар мекардам:

Парда Ҳабиб,

шоир

Алоқамандони сухан медонанд, ки чӣ тавр бо гузашти замон заминаи шеъри тоҷик нав гардид ва аз лиҳози услуби нигориш шоирони тоҷик тозакориҳо карданд. Баъди Инқилоби соли 1917 устодони давр дар истифодаи шаклҳои шеърӣ ва мавзӯъҳо иқдоми муҳимм пеш гузоштанд. Мавзӯъҳои анъанавӣ бештар ба мавзӯъҳои мушаххаси замон, аз қабили инқилоб ва бедории синфӣ, навсозиҳои ҳаёти иҷтимоӣ иваз шуданд.