Шоири ҳасуд Абӯзироа дар мазаммати устод Рӯдакӣ чӣ гуфтааст?

  Устод Рӯдакӣ кӯри модарзод буд ва ё дар натиҷаи ихтилофҳои дарборӣ ҷабран кӯр карда шуд? Қатраборон чист? Гиёҳ ё қатраборон ?. «Бӯи ҷӯи Мӯлиён…» ё «Боди ҷӯи Мӯлиён…» ? Дар ин бора худи устод Рӯдакӣ ва Хоҷа Ҳофизи Шерозӣ чӣ гуфтаанд?

  Дар яке аз шабҳои адабиаш дар музеи Политехникии Москва ба Маяковский барои мулзам кардани ӯ чунин мактубча дода буданд: «Шеърҳои Шумо аз ҳад зиёд рӯзмарраанд. Онҳо фардо мемиранд. Худи Шуморо фаромӯш мекунанд. Абадият насиби Шумо нест…»

  Мубоҳиса дар атрофи шеъри муосир, ки ба манзури кушодани чигунагии пайванди шеър бо зиндагӣ ва дарёфтани хусусиятҳои шаҳрвандии он оғоз шуда буд ва акнун, баъди якуним сол, бо суҳбати мунаққидону шоирон дар гирди мизи мунаввар ба анҷом мерасад. Мубоҳиса чиро нишон дод, кадом хусусиятҳои умдаи назми муосирро кашф кард, пайванди шеърро бо зиндагӣ дар чӣ гуна мустаҳкамӣ дарёфт ва оҳанги шаҳрвандии шеърамонро дар чӣ поя дид?

   «Дар замонҳои қадим мепурсиданд: «Шумо адабиёт доред?». «Дорем». «Нақди адабӣ чӣ?». «Не». «Набошад, адабиёт надоштаед» – сухани худро бо чунин суханон сар карда буд яке аз иштирокчиёни конференсияи дар Москва барпогаштаи Ассосатсияи байналмилалии мунаққидон. Ин суханҳо масъалаи пайвастагии адабиёт ва танқидро бо як тезутундӣ ба миён мегузоранд ва аз ҳамин ҷиҳат қобили таваҷҷуҳ ҳастанд.

  Дар чанд соли охир он ҳарфи бисёр маъмул, ки доимо аз минбарҳо садо медод, яъне дар мо танқид нест, дигар ба гӯш намерасад. Ин аломати шинохтан ва эътирофи танқид аст. Бешубҳа, он ибора дар вақташ ҳам на ба маънои танқид тамоман нест, балки суст аст, истифода мешуд.

  Дар ин чиз, ба фикри мо, мартабаи танқидро баланд шинохтан, ҷиддияти тамоми онро дарк кардан барин як маъно ҳаст, чунки бо сустии жанрҳои дигар муросо карда шавад, сустии танқид ҳаргиз қобили муросо нест, чунки масъулияти он дар назди ҷамъият ва адабиёт бисёр бузург аст.

 Аз садои сухани ишқ надидам хуштар,

Ёдгоре, ки дар ин гунбади даввор бимонд. –

  ин сухани Ҳофиз, монанди худи ишқ, айни ҳақиқат ва ҷовидонист. Ва ин сухани ишқ, агар самимонаву содиқона ва бо отифату шоирона гуфта шуда бошад, махсусан, дар шеър, болотар аз он сухане нахоҳад буд.

На афғонему на турку на таторем,

Чаманзодему аз як шохсорем.

Тамизи рангу бӯ бар мо ҳаром аст,

Ки мо парвардаи як навбаҳорем.

  Ин фармудаи яке аз бузургтарин чеҳраҳои шеъри форсӣ дар қарни 20, Аллома Муҳаммад Иқбол аст. Манзури ман аз иқтибоси ин суханон ишора ба ҳавзаи бузурги фарҳангиест, ки дар Осиёи Марказӣ ба вуҷуд омада, агар ҳам аз ҷониби халқҳо ва забонҳои гуногун эҷод шуда бошад, рӯҳи ягона дорад. Худ зуҳури Муҳаммад Иқбол дар замоне ва дар кишваре, ки забони форсӣ дар он фақат яке аз забонҳои роиҷ ва барои ин нобиға забони омӯхта (ғайри модарӣ) буд, сирри бузургест, ки дар «Асрори худӣ» нуҳуфта аст. «Паёми машриқ», ки аз ин кишвар бархост, на танҳо ба сарзамине, ки ба он равона шуда буд – Афғонистон – расид, балки дар гӯши ҳамаи аҳли фарҳанги Осиёи Марказӣ нишаст ва дар кишвари мағриб низ танин андохт. Ин аст тасдиқи рӯҳи умумибашарии шеъру адаб.